امروز می خوام به قول دوست عزیزم از مغزم بنویسم. می خوام در مورد یکی از شخصیتهای ادبی کشورمون که در موردش ابهامات زیادی هستش کمی صحبت کنم تا موضوع هم برای من و هم برای احیایا خواننده ها کمی روشن تر بشه. قصد دارم درمورد شاعر، منجم، ریاضیدان، قیلسوف و کسی که تقویم خورشیدی رو به شکل امروزی در آورد صحبت کنم.شخصیت مورد نظر البته خیام است.شخصی که میشه گفت تمام ابعاد فکریش ابهام بر انگیز هستش هم اشعارش هم فلسفه هاش!!!! هم شخصیتش و هم زندگیش. حالا چرا گفتم فلسفه هاش... چون خیام شخصی بود هدونیسم(خوش گذران) و نهیلیسم(پوچ گرا) البته اگه این طور هستش نمیدونم چرا تو خیلی جاها از خیام با نام امام و حکیم یاد شده .امروزه اشعار زیادی از خیام در دست نیست ولی با همین تعداد کم رباعی(سبک شعری خیام رباعی یا چهار مصراعی بود)تقریبا بیست یا بیست و چهار تا در دنیا مشهور شده که به طوری که آقای جرالد اگه اشتباه نکنم شعرهای خیام رو به انگلیسی ترجمه کرده و بعدا به چند زبان زنده دنیا ترجمه شده که این ابیات در تمامی دانشگاه های مشهور دنیا از جمله دانشگاه هاروارد و کالیفرنیا و دانشکده ادبی سلطنتی انگلیس!!! تدریس میشه. ولی متاسفانه در کشور با فرهنگ ما این ابیات نه تنها تدریس نمیشه بلکه توسط اساتید گرامی تبلیغ میشه که خیام شخصیت جالبی نداره و اصلا و ابدا دور و بر خیام نرین چون میرین به جهنم....جدا من موندم که این آقایان اساتیدی که ابیات عاشقانه سعدی، نظامی و حافظ رو در اوج تدریس خودشون قرار میدن چطور خودشون رو راضی میکنن به این که از خیام حرفی به میون نیارن؟؟؟؟ خیامی که فرانتس کافکا،ویرجینیا وولف، فردریش نیچه و.... خیلیهای دیگه ازش الهام گرفتن؟؟؟البته یکی رو یادم رفت بگم و مخصوصا نگفتم مرحوم صادق هدایت نویسنده میشه گفت نهیلیست کشورمون که رمان بوف کورش شهرت جهانی داره البته نه تو ایران!!!!(بازم قضیه فرهنگ کشی هستش) حتی هدایت هم از رباعیات خیام خیلی الهام گرفته. نمی خوام اینجا فلسفه نهیلیسم رو به قول دوستان تبلیغ کنم ولی می خوام بگم که مطمئنا خیلی بهتر از اینه که خودمون رو با کلمات قلمبه و سلمبه ای مثل آخرت، بهشت، جهنم و کلمات بی معنی تر دیگه مشغول کنیم و از اینکه کار خوب می کنیم تا به بهشت بریم!!! احساس خوش حالی کنیم....حالا از بحث اصلیم خارج نشم بهتره....از خیام می خواستم بگم.. این شخصیت مرموز که ما اطلاع چندان دقیقی از زندگی و اشعارش نداریم اکنون کمتر از بیست و پنج رباعی داره که جالبه که بعضیها همین تعداد اندک رو به شاعران دیگه نسبت میدن که با توجه به تفکرات و نوشته های خیام همچنین سبک شعری خیام که میشه گفت یکه تازه سبک رباعی همین خیام هستش یک فکر پوچ و بی معنی هستش. از اونجا که همه می دونیم خیام یک ضد عرب محض بود باید بتونیم تشخیص بدیم که رباعی های مذبور مربوط به خیام هستش نه یک شیخ الاسلام...!!!! میدونیم که سبک رباعی سبک سنتی و اصیل ایرانی هستش که حالا به خاطر برخی دلالیل می گن رباعی که چهار تایی هم میگن حالا من نمی خواهم سبک شعر و بحث ادبی کنم چون تا اون حد اطلاعی ندارم. در طی زمان اشعار خیام به علت های مطمئنا قصدی از بین رفتن ولی نمیدونم چرا اشعار عاشقانه و واقعا چرت و پرت سعدی... یا حافظ این بلا سرشون نیومده....مشخص هستش که دست یک عده انسان که چه عرض کنم بهتره بگم عرب وسط بوده که به علت منافع شخصی و...این اشعار رو نادیده می گیرن مطمئن باشید اگه کارهای دیگر خیام مثل علم قوی او در ریاضیات و نجوم و همچنین از همه مهمتر تبیین تقویم امروزی نبود الان خبری از خیام و اشعارش نبود... بلایی که اعراب بر سر فرهنگ و ادب کشور ما آوردن هیچ قوم نا خدایی سر قوم دیگه نیاورده حتی قبایل وحشی آفریقا ...!!!! خیام شخصی نبوده که به این راحتی ها بره زیر بار ظلم اعراب و به همین خاطر اسمی جالب و لقبهای جالبتری دریافت کرده مثل امام، شیخ مشرق و مغرب... جالب هستش که بدونید خیام یک نهیلیست محض بود هر چند بعضی ها میگن یه هدونیسم محض بوده... البته تو ابیاتش به این نکته هم اشاره کرده. خوب میشه گفت خیام یه فرد چند شخصیتی بوده: یک فرد نهیلیست، یک فرد هدونیسم و یک فرد کاملا مذهبی قابل مقایسه با امامان...حالا با توجه به اشعار خیام و گفته های من خودتون تصمیم بگیرین. تو کتابهای دانشگاهی می خونیم که اشعار و تفکرات نهیلیسمی مربوط به خیام نیست در حالی که من با قاطعیت تمام میگم که این اشعار با توجه به زمان و نحوه سبک مربوط به خیام هستن.شاید بی ربط نباشه در این میان بگم که تا اونجا که من میدونم هیچ مراسم بزرگداشتی برای خیام برگزار نشده(البته دقیق نمیدونم و نمی تونم با قاطعیت بگم ولی من تا به حال نشنیدم بزرگداشتی برگزار شده باشه و این که تو کتبهای دانشگاهی و مدارس هیچ شعری از خیام گنجانده نمیشه شاید یه کار سهوی باشه و مطمئنا سهوی در کار نیست و همه این کارها برای اینه که بگن این رباعیات ناچیز مربوط به خیام نیست و برای از بین بردن خیام هستش. می ترسم اینجوری که پیش میره تا چند سال بعد کسی دیگه خیام رو نشناسه و حتی تقویم رو هم به علی(ع)!!! نسبت بدن...!!!شاید به علی نسبت ندن ولی به کسی دیگه نسبت میدن...
فعلا حرف دیگه ای به این مغز ناچیز من خطور نمی کنه که بگم تو پـسـتهای بعدی سعی می کنم بیشتر در مورد خیام و آثارش توضیح بدم هم چنین نوشتن رونوشت کتاب رو می خواهم بزارم کنار چون به نظرم کسی ارزشش رو نمی دونه البته برای خودم تایپ می کنم و هر کس بخواد میتونم هر قسمتش رو بفرستم ولی تو وب نمی زارم. بیشتر می خواهم در مورد تفکرات نهیلیستی، فمینیسمی و اگزیستانسیالیسمی بنویسم. هر چند شاید این نوشته ها برای بعضی ها قابل درک نباشه و من رو همچون وبلاگهای دوستان دیگر به باد ناسزا بگیرن ولی بگم که قصد توهین به کسی یا فرقه ای و یا دینی رو ندارم همچنین دوست دارم توهینی در میون نباشه......البت که روابط دوستی در وبلاگ متقابل خواهد بود.......آخر سر هم می خوام چند بیت از خیام بزارم حالا بعضی ها هی برن بگن خیام بده و اینها آثار خیام نیست...البته بعضی ها در بعضی جاها خیام رو به باد ناسزا میگیرن و در بعضی جاهای دیگر از او تمجید می کنن همانند استاد ارجمند ادبیات ما که باید ازشون تشکر کرد......البته خیام این وسط کمتر از آمریکا از استاد معارف ماناسزا نمی شنوه.....
یک روز زبند عالم آزاد نی ام یک دم زدن از وجود خود شاد نی ام
شاگردی روزگار کردم بسیار در کـار جهـان هنوز اسـتاد نی ام.
******
هر ذره که در خاک زمینی بوده است پیش از من و تو، تاج و نگینی بوده است
گرد از رخ نازنیــن به آزرم فشـان کان هم رخ خوب نازنینی بوده است
*******
هاینریش: نانوا، دروغ می گویی. تو راست و دروغ را به هم می آمیزی تا مردم را گمراه کنی .
ناستی: آیا ادعا می کنی که خداوند این مرگها و این رنجهای بیهوده را روا می دارد؟ من میگویم که ذات از همه اینها منزه و مبراست.
هاینریش ساکت می ماند.
زن:پس خدا نمی خواست که بچه م بمیرد؟
ناستی:اگر این را می خواست آیا او را می آفرید؟
زن:(سبکبار) من این حرف را بیشتر می پسندم.(خطاب به کشیش.) می بینی، این طور من بهتر می فهمم. پس خدا وقتی می بیند که من رنج می کشم عصه می خورد؟
ناستی: خیلی غصه می خورد.
زن:و نمی تواند کاری برای من بکند؟
ناستی:چرا البته که می تواند. خدا فرزندت را به تو بر می گرداند.
زن:(سر خورده) آره، می دانم! در بهشت.
ناستی:نه همین جا روی زمین.
زن:(متعجب)روی زمین؟؟!!
ناستی:اول باید تن به مشقت بدهی و هفت سال رنج و بدبختی تحمل کنی تا برکت خدا بر زمین نازل شود:آن وقت مرده ها پیش ما بر می گردند.همه همدیگر را دوست می دارند و دیگر کسی گرسنه نمی ماند!!!!!!!.
زن:چرا باید هفت سال صبر کرد؟
ناستی:چون باید هفت سال با آدمهای بد جنگید تا از شر آنها خلاص شد.
زن:کار آسانی نیست.
ناستی:برای همین است که خدا به کمک تو احتیاج دارد.
زن:خداوند قادر متعال به کمک من ناتوان احتیاج دارد؟
ناستی:بله خواهرم. تا هفت سال شیطان بر زمین نسلط خواهد بود. اما اگر هر کدام از ما دلیرانه بجنگد نجات پیدا می کنیم و خدا هم با ما نجات پیدا می کند. حرف مرا باور می کنی؟؟!!!
زن:(بلند می شود)آره، ناستی باور میکنم.
ناستی:ای زن، پسر تو در آسمان نیست، در شکم توست و تو هفت سال باردار می مانی و پس از هفت سال فرزندت به کنارت می آید و دست در دستت می گذارد و تو یک بار دیگر او را می زایی.
زن: باور میکنم ناستی باور می کنم.
زن از صحنه بیرون می رود.
هاینریش: تو روح او را گمراه کردی.
ناستی:اگر راست می گویی چرا حرف مرا قطع نکردی؟
هاینریش: چون پیدا بود که کمتر رنج می کشد.(ناستی شانه بالا می اندازد و بیرون می رود.)پروردگارا، دلم نیامد او را ساکت کنم. من گناه کردم ولی من ایمان دارم. من به کلیسای مقدس تو که مادر من است و تن قدسی عیساست و من ذره نا چیزی از آنم ایمان دارم. من ایمان دارم که هر چه در زمین روی می دهد به حکم توست، حتی مرگ کودک، و هر چه هست نیکوست.من یه اینها اعتقاد دارم، زیرا پوچ است!!پوچ!!! پوچ!!!!
صحنه تماما روشن می شود. مردم شهر ورمز با زنانشان دور کاخ اسقف اجتماع کرده اند و انتظار می کشند.
جمعیت:_خبری هست؟....
_خبری نیست..
_اینجا چه می گذرد؟
_منتظریم...
_منتشر چی؟
_هیچ چیز.....
_شما هم دیدید؟....
_طرف راست.
_آره
_قیافه کثیفشان را.
_آب که تکان می خورد لجنها رو می افتد.
_کوچه که برای آدم خانه نمی شود.
_باید این جنگ را باید تمام کرد، باید زود تمامش کرد والا کارمان زار است.
_من می خواهم اسقف را ببینم، من می خواهم اسقف را ببینم.
_رو نشان نمی دهد. غضب کرده است.....
_کی...کی....؟؟؟
_اسقف....
_از وقتی در را به رویش بسته اند گاهی پشت پنجره می آید پرده را پس می زند و نگاه می کند.
_غضب کرده است.
_می خواهید چه به شما بگوید؟
_شاید خبری داشته باشد.
زمزمه مردم..
صداهایی از میان جمعیت:اسقف!اسقف!خودت را نشان بده!...
_ما را نصیحت کن .
_عاقبت چه خواهد شد؟
_دور آخر الزمان است.
مردی از میان جمع بیرون می آید، روس سکوی خانه اسقف می جهد و به دیوار تکیه می دهد. هاینریش از او دور می شود و به جمعیت می پیوندد.
پیامبر:دنیا کن فیکون شده است.لاشه هامان را بکوبیم. بکوبید، بکوبید: خدا اینجاست.
ولوله و وحشت در میان مردم می افتد.......
.......
ناستی: این کشیش کیست؟چرا مثل دیگران محبوس نیست؟
هاینتز:مگر اورا نمی شناسی؟
ناستی:آها! هاینریش است. چقدر عوض شده است!به هر حال فرقی نمی کند، می بایست او را هم محبوس کرده باشید.
هاینتز: فقرا دوستش می دارندچون مثل آنها زندگی میکند.اگر او را حبس می کردیم مردم ناراضی می شدند.
ناستی:این مرد از همه خطرناکتر است.
زن:(چشمش به کشیش می افتد)کشیش!کشیش!(کشیش فرار می کند. زن فریاد می زند)به این تندی کجا می روی؟
هاینریش: من دیگر چیزی ندارم که صدقه بدهم. هیچ چیز، هیچ چیز ندارم! هرچه داشته ام صدقه داده ام.
زن:این دلیل نمی شود که وقتی صدا می زنم فرار کنی.
هاینریش:(خسته و ناتوان به سوی او می آید) گرسنه ای؟
زن: نه.
هاینریش:پس چه می خواهی؟
زن: می خواهم برای من توضیح بدهی؟
هاینریش:(به تندی) من هیچ چیز را نمی توانم توضیح بدهم.
زن: تو اصلا می دانی چه می خواهم بگویم؟
هاینریش:خوب بگو ، بگو. زودباش . چه چیز را باید توضیح بدهم؟
زن:چرا بچه مرد؟
هاینریش:کدام بچه؟
زن:(با خنده نیمه کاره) بچه من ای بابا کشیش خودت دیروز او را زیر خاک کردی: سه ساله بود و از گرسنگی مرد.
هاینریش:خواهر، من خسته ام تو را به جا نمی آورم. من صورت و چشم همه زنها را یکسان می بینم.
زن: چرا مرد؟
هاینریش:نمی دانم.
زن: مگر تو کشیش نیستی؟
هاینریش:چرا، هستم.
زن: پس اگر تو نتوانی کی می تواند برای من توضیح بدهد؟(مکث)اگر حالا خودم را بکشم گناه است؟
هاینریش:(با قوت) بله، گناه بزرگ.
زن: من هم همین فکر را می کردم. اما نمی دانی چقدر دلم می خواهد بمیرم. میبینی که باید برایم توضیح بدهی.
لحظه ای به سکوت می گذرد. هاینریش دست روی
پیشانی می کشد و به خود فشار می آورد.
هاینریش:هیچ چیز بی اجازه خدا روی نمی دهد و خدا نیکویی محض است پس هر چه روی میدهد نیکوست.
زن: نمی فهمم.
هاینریش:تو هر چه بدانی خدا بیشتر می داند: آنچه در چشم تو بدی است به چشم او خوبی است، زیرا او عواقب امور را می سنجد.
زن: خودت اینها را می فهمی؟
هاینریش:نه، نه! من نمی فهمم! من هیچ چیز نمی فهمم!نه می توانم و نه می خواهم که بفهمم. باید اینمان داشت !ایمان!ایمان
زن: (با نیشخند)تو می گویی که باید ایمان داشت، ولی پیداست که خودت به آنچه می گویی ایمان نداری
هاینریش: خواهر آنچه گفتم در این سه ماهه آن قدر تکرار کرده ام که دیگر نمی دانم از روی اعتقاد می گویم یا از روی عادت. ولی اشتباه نکن: من به آنچه می گویم ایمان دارم. با همه تاب و توانم با همه دل و جانم به آن ایمان دارم. پروردگارا تو خود شاهدی که حتی یک لحظه شک در دل من راه نیافته است.(مکث) خواهر فرزند تو در بهشت است و تو روزس او را خواهی دید.
هاینریش زانو می زند.
زن: آره کشیش، البته. ولی بهشت جای خود دارد. و من آنقدر خسته ام که دیگر یارای لذت بردن ندارم، حتی در آنجا.
هاینریش:خواهر مرا ببخش.
زن:کشیش جان چرا تورا ببخشم؟ تو که کاری نکرده ای.
هاینریش: مرا ببخش. در وجود من، همه کشیشها را ببخش، همه ثروتمندها و همه فقرا
زن:(با لحن شوخ) از صمیم دل تو را می بخشم. راضی شدی؟
هاینریش:آره حالا، خواهر بیا با هم دعا کنیم: از خدا بخواهیم که دوباره نور امید را در دل ما روشن کند.
در ضمن این گفتگو ناستی آهسته از پله های برج پائین می آید.
زن:(ناستی را می بیند، دست از دعا می کشد و با شادی می گوید) ناستی! ناستی!
ناستی:از من چه می خواهی؟
زن:ای نانوا، بچه من مرد. لابد تو می دانی چرا مرد، تو که همه چیز را می دانی.
ناستی:آره می دانم.
هاینریش: ناستی تمنا می کنم، ساکت باش. وای برحال کسانی که رسوایی به پا کنند.
ناستی:بچه تو مرد برای اینکه پولدارهای شهر ما بر ضد اسقف اعظم که ارباب پولدار آنهاست شورش کرده اند. وقتی که پپولدارها با هم می جنگند فقیرها باید کشته شوند.
زن:آیا خدا به آنها اجازه داده بود که جنگ بکنند؟
ناستی:خدا آنها را از این کار منع کرده بود.
زن:پس این مرد می گوید که هیچ چیز بی اجازه خدا اتفاق نمی افتد.
ناستی:هیچ چیز مگر بدی که از خبث طینت آدمها زاییده می شود
صراف: چرا آنچه می خواست به او ندادید تا خشمش فرو بنشیند؟
اسقف اعظم: کنراد همه چیز را می خواست.
صراف: خوب از کنراد بگذریم. کنراد حتما متجاوز بود که شکست خورد. ولی شهر شما ورمز....
اسقف اعظم:ورمز گوهر مراد من، ورمز محبوب و نظر کرده من، ورمز این شهر ناسپاس همان روز که کنراد از مرز می گذشت شورش کرد.
صراف: بد کرد و خطا کرد، ولی فراموش نکنید که سه ربع در آمد مملکتی شما از آنجا تامین می شود. اگر تیغ در میان اهل ورمز بگذارید کیست که دیگر خراج بدهد؟کیست که مطالبات مرا تادیه کند؟
اسقف اعظم:آنها کشیشهای مرا آزار کرده اند و واداشته اند که به دیرها پناه ببرند. آنها به اسقفی که نماینده من است اهانت کرده اند و اجازه نمی دهند که از قصرش بیرون بیاید.
صراف: اینها همه کار های بچه گانه است! اگر شما آنها را وادارنکرده بودید هرگز دست به جنگ نمی زدند. خشونت برازنده کسانی است که چیزی ندارند تا از کف بدهند.
اسقف اعظم: تو چه می خواهی؟
صراف: می خواهم به آنها امان بدهید. غرامتی بپردازند و خلاص.
اسقف اعظم: هیهات!!!
صراف: چرا هیهات؟؟؟
اسقف اعظم:صراف من شهر ورمز را دوست می دارم وحتی بی غرامت حاضرم صمیمانه از سر تقصیرش در گذرم.
صراف:خوب پس چی؟
اسقف اعظم:من که آنجا را محاصره نکرده ام.
صراف:پس که کرده است؟
اسقف اعظم:گوتز.
صراف: این گوتز کیست؟برادر کنراد است؟
اسقف اعظم:بله بهترین سردار جنگی سرتاسر آلمان.
صراف:پشت دیوار شهر شما چه می گذرد؟مگر دشمن شماست؟
اسقف اعظم:حقیقت را بخواهی نمیدانم چیست. اول همدست کنراد و دشمن من بود، بعد همدست من و دشمن کنراد شد و حالا...مسلم این است که دمدمی مزاج است.
صراف:چرا همدستهای مشکوک اختیار کرده اید؟
اسقف اعظم:مگر اختیار با من بود؟ او و کنراد باهم به آب و خاک من هجوم آوردند. خوشبختانه خبر رسید که میان آنها نفاق افتاده است. مخفیانه به گوتز وعده دادکه اگر با من متحد شود زمینهای برادرش را به او ببخشم اگر او را از کنراد جدا نمی کردم حالا مدتی بود که جنگ را باخته بودم.
صراف: آن وقت با افرادش جانب شما را گرفت. بعد چه شد؟
اسقف اعظم:من پاسداری قسمتی از کشور را دور از مرکز به او سپردم . گویا این کار خسته و کسلش کرد : گمان می کنم که زندگی ساخلو را دوست ندارد. روزی از روزها سپاهش را به طرف دروازه ورمز راند و بی دستور من آنجا را محاصره کرد.
صراف:به او امر کنید...(اسقف لبخند تلخی میزند و شانه اش را به نشانه ناتوانی بالا می برد.)از شما اطاعت نخواهد کرد:
اسقف اعظم:کجا شنیده ای که سرداری در حال جنگ از رئیس دولت اطاعت کند؟
صراف:پس رویهمرفته اختیار شما به دست اوست؟
اسقف اعظم:بله این طور است.
برج و باروی شهر روشن می شود.
گرلاخ:(وارد می شود.)شورا تصمیم دارد که برای مذاکره با گوتز نماینده بفرستد.
هاینتر: نگفتم!(مکث.) ترسوها!
گرلاخ: تنها امید ما به این است که گوتز چنان شرایط سختی پیشنهاد کند که آنها نتوانند بپذ یرند. اگرچه آنچه درباره او میگویند راست باشد حتی حاضر نخواهند شد که به ما امان بدهد.
صراف:شاید از غارت اموال چشم بپوشد
اسقف اعظم: می ترسم از جان مردم هم چشم نپوشد.
اشمیت:(به گرلاخ) آخر چرا؟؟ چرا؟؟
اسقف اعظم:از طرف پدر حرامزاده است؛ بدترین حرامزاده ها. فقط دوست دارد بدی کند.
گرلاخ:از آن خیره سرهای نابکار حرامزاده است: فقط دوست دارد بدی بکند.اگر بخواهد ورمز را غارت کند مردم شهر چاره ای ندارند جز اینکه شمشیر بردارند و پشت به دیوار بدهند و ار جان خود محافظت کنند.
اشمیت: اگر بخواهد شهر را در هم بکوبد آن قدر ساده لوح نیست که قصدش را فاش کند. تقاضا خواهد کرد که به او اذن ورود دهند تا عهد کند که به هیچ جا آسیب نرساند.
صراف: (بر آشفته)ورمز سی هزار سکه طلا به من مقروض است: باید فورا مانع قتل و غارت شدقشون خود را فورا به سمت گوتز حرکت دهید.
اسقف اعظم:(درمانده)می ترسم آنها را شکست بدهد.
تالار کاخ اسقف اعظم در تاریکی فرو می رود.
هاینتز:(به ناستی) پس ما به کلی نابود شده ایم؟
ناستی: برادران خدا با ماست: ممکن نیست که نابود شویم امشب من از ورمز بیرون می روم و سعی میکنم که از اردوی دشمن بگذرم و خودم را به به شهر والدورف برسانم. یک هفته برای من کافی است تا در هزار دهقان مسلح گرد آوری کنم.
اشمیت: چطور می توانیم یک هفته تاب بیاوریم؟ ار اینها بر می آید که همین امشب دروازه ها را به روی گوتز باز کنند.
ناستی: نباید بتوانند این کار را بکنند.
هاینتز: مگر می خواهی حکومت را به دست بگیری؟
ناستی: نه احتمال موفقیت کمتر هست.
هاینتز: پس چی؟
ناستی: باید کاری کنیم که اهل شهر بر جان خود بترسند.
همه با هم: چطور؟
ناستی: با ایجاد قتل عام.
در پای برج، صحنه روشن میشود.زنی با نگاهی خیره نشسته و پشت به پلکانی داده است که به راهرو بالای قلعه منتهی می شود . سی و پنج ساله است و ژنده پوش. کشیشی در حال خواندن کتاب دعا از آنجا می گذرد.
اسقف اعظم: (سخن او را می برد)نه, نه! احتیاج به شرح و وصف ندارد! اصلا ندارد.
وقتی که پیروزی را شرح بدهند معلوم نمیشود که فرقش با شکست کدام است.
همین قدر بگو آیا پیروز شده ایم.
سرهنگ: یک پیروزی شگفت, نمونه جلال و جمال.
اسقف اعظم: برو باید شکر خدا را به جا بیاورم.(سرهنگ بیرون می روداسقف
اعظم به رقص در می آید) فاتح شدم!فاتح شدم!(دست روی قلبش
می گذارد) آخ! (روی کرسی عبادت زانو می زند.) شکر گذاری می کنم.
قسمتی از طرف راست صحنه روشن میشود: اینجا برج
و باروی شهر ورمز و راهرو بالای قلعه است.هاینتز و
اشمیت روی کنگره برج خم شده اند.
هاینتز: ممکن نیست.....ممکن نیست.خدا روا نمی دارد
اشمیت: صبر کن باز هم علامت می دهند نگاه کن! یک دو سه...و یک دو
سه چهار پنج..
ناستی: (از روی بارو پدیدار می شود) چه شده است؟
اشمیت:ناستی! خبرهای بسیار بدی به ما می رسد.
ناستی: برای برگزیده خدا خبر بد هرگز نیست.
هاینتر: یک ساعت بیشتر است که ما به علامتهای آتش نگاه می کنیم.
دقیقه به دقیقه همان علامت را تکرار می کنند. هان بیا ببین! یک-دو-سه
و پنج!(به کوه اشاره می کند.)اسقف اعظم ما را شکست داد است.
ناستی: من میدانم.
اشمیت: وضع وخیم است: ما در ورمز به تله افتاده ایم نه متحدی داریم و
نه آذوقه ای. پس تو به ما میگفتی که گوتز خسته شده میشود و آخر
دست از محاصره بر میدارد و کنراد اسقف اعظم را خرد می کند.خوب
حالا میبینی که کنراد مرده است . به زودی سپاه اسقف اعظم در پای
دیواره های این شهر به سپاه گوتز می پیوندد و ما راهی جز مردن نخواهیم داشت.
گرلاخ: (دوان دوان وارد میشود) کنراد شکست خورده است. شهردار و
اعضای انجمن شهر در کاخ شهرداری شورا کرده اند و مذاکره می کنند.
اشمیت: خوب دیگر! می خواهند راهی برای تسلیم شدن پیدا کنند.
ناستی: برادران آیا ایمان دارید؟
همه: بله ناستی بله!
ناستی: پس واهمه نکنید شکست کنراد آیه است.
اشمیت: آیه؟
ناستی: آیه ای است از جانب پروردگار به من. برو گرلاخ, زود به شهرداری
و سعی کن بفهمی که شورا چه تصمیمی می گیرد.
برج و بارو در تاریکی فرو میرود.
اسقف اعظم: (از روی کرسی عبادت بر میخیزد.) آهای! (خدمتکار وارد
می شود) صراف را بگو بیاید.(صراف وارد می شود.)بنشین صراف. سر تا
پایت گل آلود است. از کجا می آیی؟
صراف: سی و شش ساعت است که به تاخت می آیم تا به شما بگویم که
مبادا دیوانگش کنید
اسقف اعظم: دیوانگی؟
صراف: شما می خواهید مرغی را که هر سال برای شما تخم طلا می
گذارد سر ببرید.
اسقف اعظم: از چه حرف میزنی؟
صراف: از شهر شما ورمز: به من خبر داده اند که شما آن را محاصره
کرده اید. اگر افراد شما آنجا را غارت کنند از هستی سلقط می شوید
و مرا هم از هستی ساقط می کنید. در این سن و سال نباید تقلید سردارها
را بکنید.
اسقف اعظم: مگر من کنراد را به جنگ طلبیده ام؟
صراف: شاید شما او را به جنگ نطلبیده باشید ولی از کجا معلوم که شما
او را تحریک نکرده باشید تا شما را به جنگ بطلبد؟
اسقف اعظم:کنراد زیر دست من بود و می بایست تمکین کند. ولی شیطان
در پوست او افتاده تا سران را به شورش وادارد و خود رهبر آنها شود.
پرده اول
طرف چپ میان زمین وهوا تالار کاخ اسقف اعظم دیده می شود
طرف راست خانه ی اسقف و برج وباروی شهر ورمز(worms) قرار دارد.
فعلن فقط تالار کاخ اسقف اعظم روشن است. بقیه صحنه در تاریکی است.
صحنه یگانه
اسقف اعظم:( پای پنجره) آیا خواهد آمد ؟ بارالها دست رعایای
من تصویر مرا از روی سکه هایطلا ساییده است ودست قهار تو صورت
مرا فرسوده است: از اسقف اعظم دیگر جز شبحی نمانده است. غروب
امروزخبر شکست قشون مرا بیاوردندتافرسودگی من چنان شود که
از ورای تنم پشت سرم را ببینند.خداوندا یک خادم شفاف به چه
کارت می آید؟ (خدمتکار وارد می شود) سرهنگ لینهارت است؟
خدمتکار:خیر قربان فوکر صراف است. اجازه میخواهد که...
اسقف اعظم:خیلی خوب بماند. (مکث) پس لینهارت کو؟ حالا
می بایست اینجا باشد و خبر های تازه بیاورد. (مکث) در
آشپزخانه از جنگ هم حرف می زنند؟
خدمتکار: قربان جز این حرفی نمی زنند.
اسقف اعظم: چه می گویند؟
خدمتکار: می گویند که کار بروفق مراد است وکنراد میان
رودخانه وکوهستان به تله افتاده است و...
اسقف اعظم: می دانم می دانم. ولی در جنگ شکست هم هست.
خدمتکار: قربان...
اسقف اعظم:برو.(خدمتکار بیرون می رود.)خداوندا چرا چنین
اراده کرده ای؟دشمن بر آب وخاک من تاخته است و شهر عزیزمن
ورمز بر من قیام کرده است. تا من ب کنراد می جنگیدم ورمز از پشت
به من خنجر زد. بارالها نمی دانستم که بر من در سر پیری چنین
نظر داری :آیا باید کور عصا زنان به در خانه ها بروم وگدایی
کنم؟ البته اگر حقیقتن خواسته ای که حکم حکم تو باشد من تسلیم
مشیت توام. ولیکن انصاف بدهکه من دیگر
بیست ساله نیستم و هرگز ذوق شهادت نداشته ام.
از دور بانگ "پیروزی ! پیروزی !" بر می خیزد. صداها نزدیک می شود.
اسقف اعظم گوش فرا می دهد و دست روی قلب خود میگذارد.
خدمتکار:(وارد می شود) پیروزی ! پیروزی! قربان پیروزی باماست.
سرهنگ لینهارات به حضور می آید .
سرهنگ:( وارد می شود ) قربان پیروز شدیم پیروزی کامل و صحیح ,
یک جنگ نمونه , یک روز تاریخی. شش هزار از افراد دشمن کشته یا
غرق شده اند و بقیه در حال فرارند
اسقف اعظم: بارالها شکر تو را می گزارم . کنرادچه شد ؟
سرهنگ:جزو مرده هاست.
اسقف اعظم: بارالها شکر تو را می گذارم ( مکث ) حالا که مرده است
اورا می بخشم ( خطاب به لینهارت )تو را برکت می دهم برو و خبر را منتشر
کن .
سرهنگ : ( خبر دار می ایستد ) کمی بعد از طلوع آفتاب , از دور گرد
خاکی بلند شد و ....
درباره نمایشنامه:
شیطان وخدا (Le Diable et le Bon Dieu) نخستین بار در سال 1951 در پاریس به صحنه در آمد.
نقشهای اصلی آن را پیر براسور( گوتز) و ژانویلار( هاینریش) و هانری ناسیه (ناستی) و ماریا
کازارس(هیلدا) بر عهده داشتند. حادثه در قرن شانزدهم در آلمان روی میدهد: قرن جنگهای مذهبی در
سرزمین بلوای همیشگی وحکومت خانخانی. لوتر, مصلح دین, چند سالی هست که آئین نو را عرضه
کرده و در سراسر اروپا غوغا در افکنده است: پروتستان و کاتولیک همدیگر را میدرند و کفاره آن
را دهقان با نان و جان خود میدهد. قیام روستائیان و جنبش نودینان آلمان را به خاک و خون میکشد.
اما این کتاب که به نظر پاره ای منتقدان بهترین کار سارتر و چکیده مهمترین افکار اوست مسائل اساسی
زمان ما را مطرح میکند: آیا بشر مسئولیتی دارد؟ آیا خوبی ممکن است؟ آیا می توان مسئولیت را پذیرفت
اما دستها را نیالود؟...از این رو به گفته خود سارتراین نمایشنامه مکمل دستهای آلوده استهر چند حوادث
آن چهار صد سال پیشتر روی میدهد.
فیلسوفان اگزیستانسیالیست در این معنی متفقند که انسان, بخصوص,حیوانی است که طرح می افکند و
برای تحقق آن به سوی آینده جهش میکند. شاید جالبترین نکته فلسفی آثار سارتر و وجه تمایز او از
دیگر فیلسوفان اگزیستانسیالیست در این باشد که انسان جز همین طرح نیست, با این تفاوت که این
طرح گرچه نخست در ذهن ریخته می شود اما تا به مرحله عمل نرسد همان هیچ است...و انسان با
دست زدن به عمل در ماجرایی شگفت درگیر میشود که به زندگی و سرنوشتش ابعاد تازه می بخشد.
از همین روست که سارتر قهرمانهای خود را اغلب در لحظه انتخاب قرار می دهد, لحظه ای که بدنبال
آن باید دست به عمل زد و انتخاب همیشه با اضطراب توام است. این نمایشنامه شرح کوششهای مردی
است که طرح زندگیش را در مطلق می ریزد-مطلق بدی(شیطان) و مطلق خوبی(خدا)- و شکست
می خوردد, زیرا دست عمل از مطلق کوتاه است.سارتر خود می گوید:<<این نمایشنامه سراسر شرح
روابط انسان است با خدا یا به عبارت دیگر , روابط انسان با مطلق>> و مراد نویسنده از شیطان و خدا
همین مطلق دو گانه است(*)
امروز دیگر مسلم است که ژان پل سارتر یکی از بزرگترین فیلسوفان و ادیبان و محققان زمان ما که فلسفه
را شجاعانه با عمل در آمیخته و همواره در حساسترین مسائل سیاسی و فکری این عصر درگیر بوده است.
یکی از بزرگترین نمایشنامه نویسان معاصر نیز هست. مخالفان او خواسته اند وانمود کنند که اولا کارهای
نمایش او بیش از آنکه برای بازی در صحنه باشد برای خواندن است و ثانیا اندیشه های فلسفی او پس از
دگرگونی های عمیقی که در سالهای اخیر در جها فلسفه و سیاست پدید آمده تاثیر مستقیم خود را از دست
داده است و باید آنها را متعلق به گذشته دانست. با این حال حوادث مه 1968 فرانسه خلاف این ادعا را
ثابت کرد: سارتر که بارها چون ققنوسی از خاکستر خود به پا خواسته بود نشان داد که اندیشه اش همیشه
جوان است و نه تنها برای کشورش که برای تمام جهانیان پیوسته سخن تازه ای دارد و آثارش بویژه
نمایشنامه هایش همواره اساسیترین مسائل زمانه را مطرح می سازد و چه بسا که هرگز کهنه نمی شود.
شاهد آن اتفاقا همین نمایشنامه شیطان و خداست که در سپتامبر 1968 بار دیگر در پاریس به صحنه
در آمد و یکی از بزرگترین موفقیتهای تئاتر امروز را بروی ویرانه های تئاتر معروف به پوچی به
دست آورد. چنین موفقیتی برای هیچ نمایشنامه ی دیگری در زمان ما به دست نیامده است.
درباره ترجمه
زبان نماشنامه در اروپا و خاصه در فرانسه درفرانسه, به خلاف آنچه در ایران تصور می رود,
زبان محاوره متداول و عامیانه نیست, بلکه اغلب همان زبانی هست که در نوشتن روزنامه و کتاب
به کار می رود به عبارت دیگر نمایش هرگز با زبان شکسته نوشته یا اجرا نمیشود. کوشش مترجم
در وهله اول مصروف حفظ امنت بوده و بنابر این در هیچ کجا رعایت زبان عامیانه آنهم زبان عامیانه
ساختگی و من در آوردی امروز را نکرده است مگر در مورد پاره ای کلمات بسیار متداول کثیرالستعمال
از قبیل چی کی دیگه آره و بله و جز اینها لیکن سعی داشته است که ساختمان عبارات و آهنگ کلام از
زبان گفتگو چندان دور نیفتد تا اگر روزی بخواهند آن را به صحنه در آورند نیازی به تغییر فراوان نباشد.
بازیکنان
به ترتیب ورود به صحنه
اسقف اعظم کاترین
خدمتکار اسقف اعظم فرانتز(Frantz)
سرهنگ لینهارت(Linehart) سروان شون(Schoene)
هاینتز(Heinz) کارل(Karl)
اشمیت(Schmidt) شولهایم(Schulheim)
گرلاخ(Gerlach) نوساک(Nossak)
ناستی(Nasti) ریچل(Rietschel)
فوکر صراف(Foucre) تتزل(Tetzel)
هاینریش(Heinrich) یک پیشنماز
یک زن جذامی
پیامبر هیلدا(Hilda)
اسقف شهر ورمز خانم معلم
هرمان(Hermann) یک زن جوان
گوتز(Goetz) یک زن جادوگر
به اضافه انبوه مردم افسران دهقانان و راهبان.
این دومین پست من هستش. من قصد دارم تو این وبلاگ یه چند تا کتاب رو بذارم تا هم خودم متن
کامل کتاب رو داشته باشم و هم چون این کتابها قدیمی و کمیاب هستن هر کسی که خواست
بتونه از این کتابها استفاده کنه.
کتابی رو که فعلا قصد دارم بذارم کتابی هست با نام شیطان و خدا اثر نویسنده
معروف ژان پل سارتر.
چون این کتاب کم پیدا هستش و همچنین در نسخه های جدیدتر یعنی چاپ سال 48 به بعد
(تا سال57 چاپ شده) کمی سانسور شده و من هم یه نسخه از متن اصلی کتاب رو دارم
(چاپ سال48) بهتر دیدم بزارم تو این وبلاگ. البته قصد دارم بعد از تمام شدن این نمایشنامه
کتابهای دیگری از سارتر رو بزارم اینجا از جمله شاهکار سارتر: کلمات و همچنین اگه تونسم پیدا
کنم هستی و نیستی و نقد عقل دیالیتیکی و ....
خوشحال میشم که اگه تو متن نمایشنامه ای که قراره تایپ کنم اشکالی باشه به من بگین تا
بتونم بر طرفش کنم. همچنین نظرات و دیدگاه هاتون برام خیلی اهمیت داره و خوشحال میشم
در مورد هر جمله از این کتاب بحث بشه چون واقعا ارزش بحث و گفتگو رو داره و دقیقا همه
مشکلات کنونی کشور ما رو نشون میده.
آخر سر هم میگم که: استفاده از مطالب این وبلاگ با ذکر منبع و همچنین ذکر
نام مترجم کتاب بلا مانع هست(کپی رایت).
پس تا پست بعدی و اولین قسمت خداحافظ.
مردی حیرت زده به صحرائی که زیر قدمش گسترده است مینگرد. تا چشم کار میکند صحراست، صحرائی بی سر و بن، صحرائی بی حد و نشان، بی آغاز و بی انجام، هردم جنبنده هایی از کرانه افق بیرون می آیند، خرد و کلان بی قواره و بی موزون ، زشت و زیبا ، جنبنده های گوناگون در صحرا پراکنده میشوند، پراکنده می شوند که بجان یکدیگر افتند . غریو خشم و غلبه ضجه یاس و ناتوانی غوغائی برپا میکند.......اما همه جانداران بسویی می شتابند، افتان و خیزان، هراسان و شتابان بیک نقطه روی می آورند. خود را بسوی مغاک تاریکی می کشانند، مغاک ظلمت زده ای که در کرانه دیگر دهان گشاده، خویشتن را بدان سوی می کشانند که عاجزانه در کام وحشتناک نیستی فرو روند . اینجا کجاست ، اینها کیانند؟ ، از کجا آمدهاند ، بجا کجا میروند ، چرا آمده اند چرا میروند ( از کجا آمده ام.... آمدنم بهر چه بود .....به کجا میروم آخر ننماید وطنم......... عاقبت خاک گل کوزه گران خواهم شد....)این آمد و شد از کی آغاز گشته...کی انجام می پذیرد.......کسی نمیداند......؟!!
می گویند کره ماه مسکون نیست. ار کجا میلیونها سال قبل مسکون نبوده و رفته رفته مقتصیات جوی آن را برای حیات ناسازگار ساخته باشد؟ می گویند زهره را بخار غلیظی در بر گرفته که شایسته زیست جانداران نیست ، از کجا موجوداتی متناسب با همان بخار غلیظ در آن زندگی نمی کنند؟...آیا نمی شود تصور و فرض کرد زمانی سیاره نپتون در منظومه شمسی جای عطارد و زهره را داشته و در طی میلیونها سال بتدریج دور شده است.......که میتواند مدعی شود که میلیونها سال بعد مشتری معمور و آکنده از حیات نشود ...... ما چه می دانیم که سیارات در مدار خود با یکدیگر تصادف نکرده اند.....؟؟؟؟؟؟؟؟
و از این به بعد من میدانم که دیگر چیزی برای این دنیا نمی خواهم و از لحظهای که از کشتن منصرف شدهام خودم را به غربتی نهائی محکوم کرده ام زیرا تاریخ دلیل کافی به من داده است. فقط پی بردم که حتی آنان که بهتر از دیگرانند امروزه نمی توانند از کشتن و یا تصویب کشتن خودداری کنند زیرا جزو منطق زندگی آنهاست. دیگرانند که تاریخ را به وجود خواهند آورد. همچنین می دانم که نمی- توانم درباره این کار دیگران هم بر حسب ظاهر قضاوت کنم. انسان برای اینکه قاتل عاقلی باشد صفت خاصی لازم دارد که من فاقد آن هستم و این برتری برای من شمرده نمی شود. اما اکنون من می خواهم همین که هستم باشم و تواضع را آموختهام. فقط در روی زمین بلاها قربانیها وجود دارند. و باید تا آنجا که ممکن است از همکاری با بلا پرهیز کرد.